Brudne myśli harcerzy

Jak myślisz, ile razy zmieniało się Prawo Harcerskie?

a) Nigdy.

b) 1-5 razy.

c) 5-10 razy.

d) 10-15 razy.

Zastanów się dobrze i wybierz jedną z odpowiedzi.

Dam Ci trochę czasu.

…

Jeszcze trochę…

…

To nie jest test szkolny, nie ma ocen, nie podglądaj odpowiedzi!

…

Już zdecydowałeś?

Super!

…

A więc…

…

Prawidłową odpowiedzią jest odpowiedź:

…

e) żadna odpowiedź nie jest prawdziwa.

Może wyda Ci się to dziwne lub szalone, ale Prawo Harcerskie było zmieniane na przestrzeni lat aż 17 razy! I mówię tu tylko o Prawie Harcerskim w wersji polskojęzycznej. Jak zapewne wiesz, Prawo Harcerskie (a właściwie prawo skautowe) ma 108 lat, czyli było zmieniane średnio co 6 lat i 5 miesięcy. Ostatnia zmiana pochodzi jednak z 1995 roku, a więc sprzed 20 lat. Czy to odpowiedni czas na zmiany?

Trochę historii

Najczęściej zmiany w Prawie Harcerskim były czysto kosmetyczne – zmieniano np. tylko kolejność punktów lub niektóre słowa zastępowano takimi, które miały lepiej wyrażać myśl przewodnią. Oryginalny (spolszczony) tekst Baden-Powella z 1907 (10. punkt z 1911 roku) roku brzmi tak:

Na honorze skauta można polegać.
Skaut jest wierny królowi, ojczyźnie, przełożonym, rodzicom, pracodawcom oraz swoim podwładnym.
Obowiązkiem skauta jest być pożytecznym oraz pomagać innym.
Skaut jest przyjacielem wszystkich – a bratem każdego innego skauta, bez względu na to do jakiej klasy społecznej ów skaut należy.
Skaut jest uprzejmy.
Skaut jest przyjacielem zwierząt.
Skaut słucha rozkazów swoich rodziców, zastępowego i drużynowego bez pytania.
Skaut uśmiecha się i pogwizduje we wszystkich trudnych okolicznościach.
Skaut jest oszczędny.
Skaut jest czysty w myśli, mowie i uczynkach.

Jeśli dobrze znacie Prawo Harcerskie (jeśli nie, zapraszam tutaj), szybko dojdziecie do wniosku, że właściwie… przekaz wciąż jest taki sam. Zmieniały się właściwie tylko słowa – obecnie przekaz jest nieco uwspółcześniony, brak w nim między innymi wzmianek o królu czy klasach społecznych. (Zakładam, że punkt 1. obecnego Prawa („Harcerz sumiennie spełnia swoje obowiązki wynikające z Przyrzeczenia harcerskiego.„) jest poniekąd równoważny z punktem 2. Baden-Powella, ponieważ Przyrzeczenie brzmi: „Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim i być posłusznym Prawu Harcerskiemu.„).

Po co były zmiany i dlaczego aż 17?

Zmiany w Prawie Harcerskim brały się głównie stąd, że chciano lepiej wyrazić myśl, którą przekazywał Baden-Powell. Nie zapominajmy, że był on Brytyjczykiem, a zatem pisał w swoim języku. Ponadto, pierwotne Prawo było dużo dłuższe (to podane wyżej to najważniejsze myśli każdego punktu wyróżnione przez B-P), więc prawdopodobnie chciano je skrócić, by młodym harcerzom łatwo było je zapamiętać. Bo pamiętanie zasad jest ważne.

Nie zapominajmy również, że po II Wojnie Światowej Polską zaczęli rządzić komuniści. Odbiło się to też na harcerzach, których Przyrzeczenie i Prawo Harcerskie w tamtym czasie brzmiało:

Przyrzekam uroczyście wobec kolegów i narodu polskiego uczyć się i pracować dla dobra Ojczyzny i spraw socjalizmu. Przyrzekam wiernie przestrzegać prawa harcerskiego – całym sercem zawsze i wszędzie służyć Polsce Ludowej.

Harcerz kocha Polskę Ludową i służy jej całym swym życiem.
Harcerz w szeregach postępowej młodzieży świata walczy o pokój i wolność narodów.
Harcerz szanuje ludzi pracy i uczy się od nich.
Harcerz dobrze się uczy.
Harcerz poznaje życie przyrody i uczy gospodarować się jej siłami.
Harcerz zaprawia siły do pracy i obrony kraju.
Harcerz jest dobrym kolegą i niezawodnym towarzyszem pracy.
Harcerz dba o honor swej organizacji.
Harcerz przygotowuje się do pracy w ZMP. [Związek Młodzieży Polskiej]

Niby podobnie, ale jednak inaczej, prawda?

PS. W PRL-u bardzo często mocno zmieniano Prawo Harcerskie (nie były to zmiany czysto kosmetyczne – PH miało raz nawet 12 punktów!).

Po 1989 roku (koniec Polskiej Republiki Ludowej, początek III Rzeczypospolitej Polskiej) Prawo Harcerskie zmieniło się trzy razy – raz, by usunąć wszelkie wzmianki o PRL-u, drugi, by Prawo brzmiało jak najbardziej badenpowellowsko, i trzeci, by usunąć jedną z dwóch możliwych wtedy do wyboru wersji Przyrzeczenia (druga nie odnosiła się do Boga). I tyle z historii.

Teraz przechodzimy do głównego tematu posta, czyli (*dumdumdum!*) zmian w Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim proponowanych przez Główną Komendę ZHP (ale my zajmiemy się tylko Prawem). Ponieważ część z Was mogła go jeszcze nie widzieć, wklejam poniżej dwie wersje – po lewej obecna, po prawej proponowana.

Zmiany, jak widzimy, wciąż są głównie kosmetyczne. Znika punkt 1, który był tak właściwie odwołaniem cyklicznym, tzn. w Prawie kazał nam być posłusznym Przyrzeczeniu, a w Przyrzeczeniu kazał nam być posłusznym Prawu. Bez sensu, co nie? Na jego miejsce wchodzi punkt o chęci zwiększania swojej wiedzy, który pojawiał się już w Prawie Harcerskim na przestrzeni lat. Niby ładnie to brzmi, ale tak naprawdę nie wnosi nic nowego, bo bycie harcerzem polega przecież na ciągłym uczeniu się i doskonaleniu swoich umiejętności. Po to powstały próby harcerskie, po to w ogóle działamy.

Poza tym, zmieniły się punkty 7, 9 i 10.

Ale po kolei. W siódmym punkcie merytorycznie nie zmieniło się właściwie nic. Pojawia się zapis o dbaniu o więzi rodzinne, podkreślając, że to one są najważniejsze w domu rodzinnym. Ponadto, przypomina, że powinniśmy utrzymywać dobre kontakty nie tylko z rodzicami, ale też z rodzeństwem, kuzynostwem, etc.

W dziewiątym punkcie tracimy ofiarność (którą tak naprawdę mamy już ukrytą w punkcie trzecim), ale zyskujemy pracowitość i gospodarność, które razem z oszczędnością uczynią z harcerzy niezależnych finansowo młodych ludzi. I prawidłowo.

W punkcie dziesiątym tracimy czystość myśli. Autorzy zmian twierdzą, że myśli przekładają się na słowa i czyny, więc aby słowa i czyny były czyste, myśli też takie muszą być. Za to zyskujemy wolność od nałogów, która zawsze była bardziej w domyśle pod „nie pali tytoniu i nie pije napojów alkoholowych”. Nie wolno jednak zapominać, że chodzi o wszelakie nałogi, w tym uzależnienie od jedzenia, komputera, pracy, etc.

Czy te zmiany są potrzebne?

Moim zdaniem – nie. Prawo Harcerskie wciąż przekazuje dokładnie te same wartości, a nowe punkty nie wnoszą doń nic nowego. Nie są nawet bardziej zrozumiałe od starych, co by się niektórym punktom przydało (spotkałam się z interpretacją 10. punktu jako „nic nie myśl, nic nie mów, nic nie rób”, naprawdę!). Zmiany te też mogłyby źle wpłynąć na ZHP jako całość – nie wszyscy (a zwłaszcza instruktorzy związani z ZHP od wielu lat) byliby skłonni zaakceptować nowe Prawo Harcerskie, tworząc jednocześnie zgrzyty wśród członków naszej organizacji, a żadne zgrzyty nie są nam potrzebne. Myślę, że zmienianie Prawa Harcerskiego nie ma sensu tak długo, jak chcemy pracować zgodnie z zasadami ustalonymi przez Baden-Powella, zgodnie z którymi od ponad wieku wychowywane są dzieci na całym świecie. Do tej pory szło nieźle, po co to zmieniać?

Czy naprawdę trochę inaczej sformułowane Prawo Harcerskie jest nam potrzebne?

Bibliografia – dla tych, którzy chcą wiedzieć więcej:
[1] http://zhp.pl/wp-content/uploads/2015/02/PiPH_dyskusjainstruktorska.pdf
[2] http://harcbook.info/index.php/wiedza-ogolna/articles/teksty-prawa-harcerskiego-i-przyrzeczenia-na-przestrzeni-lat.html

Spodobał Ci się ten wpis? Udostępnij go na Facebooku!

Polub nas na Facebooku i obserwuj na instagramie, by nie przegapić kolejnych wpisów.